dood

Brice Taton is dood. De Franse fan van de voetbalclub Toulouse is vandaag in het ziekenhuis aan zijn verwondingen overleden. Fans van Partizan Belgrado sloegen hem op 17 september tot moes (schedelbreuk, gebarsten aorta, inwendige bloedingen) en eigenlijk heeft de man nooit enige kans gemaakt op herstel. "Een barbaarse daad," volgens de Franse sportminister Rama Yade, en ze heeft daar natuurlijk groot gelijk in. Als ik het goed heb begrepen, worden er straks op Trg Republike kaarsen aangestoken ter nagedachtenis van het slachtoffer, dus later wellicht meer.

Misverstand. Weliswaar had Belgrado's burgemeester Dragan Đilas opgeroepen om kaarsen aan te steken, maar dat is vooral bij de Franse ambassade gebeurd en niet op het Plein van de Republiek. Ik was dus op de verkeerde plek. Overigens lagen en stonden er op Obelićev Venac, de uitgaansstraat waar Taton te grazen werd genomen, wel op twee verschillende plekken bloemen en kaarsen. Onder een boom van een anonimus en op de trap naar Maršala Birjuzova van een kennelijke fan van Crvena Zvezda, de erfvijand van Partizan.

Tatons dood heeft velen geschokt. Hoewel het momenteel misschien anders lijkt (in de afgelopen weken kwam er ook een Brit om het leven bij een schietpartij en raakten een Australiër en een Libiër relatief licht gewond bij aanvallen), wil het allergrootste deel van de Serviërs niet dat buitenlanders in elkaar worden gemept. Ik kom hier tien jaar over de vloer en zelfs in de dagen van Milošević heb ik, behalve zo nu en dan eens een scheldpartij, nooit met geweld te maken gekregen.

De Servische autoriteiten zijn als een haas een actie 'damage control' begonnen. Đilas heeft morgen in Belgrado tot dag van rouw uitgeroepen en voor donderdag is er een 'vredesdemonstratie' aangekondigd. Minister van binnenlandse zaken Dačić heeft zijn persoonlijke condoléances aangeboden aan de familie van Taton. Politieke partijen van allerlei pluimage hebben hun afschuw uitgesproken. Laat ik me daar maar bij aansluiten.

cash

Ik zat er eigenlijk al op te wachten: bij de spectaculaire overval op een geldopslagplaats, vorige week in de Zweedse hoofdstad Stockholm waren Serviërs betrokken. Serviërs zijn goed in spectaculaire overvallen waarbij een heleboel geld buitgemaakt kan worden, zeker als het oud-leden van de Rode Baretten zijn. Die Rode Baretten vormden een voormalige eliteëenheid van de Servische veiligheidstroepen, die weer was voortgekomen uit allerlei paramilitaire clubjes. Legija, verantwoordelijk voor de moord op premier Djindjić, was er de commandant van. Gevaarlijke jongens. De overvallers van de G4S maakten gebruik van een helicopter en explosieven en maakten hoogstwaarschijnlijk heel veel geld buit. Volgens Servië's minister van binnenlandse zaken, Ivica Dačić, heeft de Servische politie een maand geleden aan de Zweedse ambassade in Belgrado verteld dat er Servische ex-paramilitairen bezig waren met voorbereidingen voor een overval in Stockholm. De Zweden hebben er niks mee gedaan. Stomme Zweden. Benieuwd trouwens waarom de Servische politie die gasten niet heeft ingerekend.

paarden

Ik kon maar geen genoeg krijgen van de toeschouwers,

de deelnemers,

en de Lipizaner paarden.

Vandaag werd in Surduk de jaarlijkse konjada (konj=paard) gehouden. Je zou het denigrerend achterhaalde folklore kunnen noemen. In heel veel landen zou het een trekpleister zijn voor tot op het bot verveelde toeristen die eens iets anders willen dan de eindeloze stranddagen. In Vojvodina leeft zoiets evenwel nog steeds. Het halve dorp loopt uit. Men bezoent elkaar ter verwelkoming, men schudt handen en men applaudiseert enthousiast als menner en paarden het parcours afleggen zonder daarbij de balletjes van de pilonnen af te hebben gereden. Soms gaat het zo hard dat de paarden voorbij zijn voordat de camera heeft geklikt.

En hoe ga je naar zo'n festijn toe? In stijl natuurlijk.

Gisteren in Niš geweest en pas na middernacht thuis. En toen had ik geen puf meer om nog een post te schrijven. Het was een gewoon familiebezoekje, waar niet al te veel over valt te melden. Natuurlijk volgestopt met eten en drinken.

En natuurlijk was de auto op de terugweg zwaar beladen met zakken en tassen vol eten. Deze keer: kilo's appels en peren, kilo's tomaten, een hele vracht rozemarijn, potten augurken en paprika, pečene paprike, allerlei soorten thee, taart, kersen en dan ben ik vast nog wel wat vergeten. Ik ga straks weer op pad, paarden kijken in Surduk bij Rudi en Marijke, en weet niet of ik later vandaag de kans heb nog wat te schrijven. Zo niet, dan morgen.

rasim

De man die namens de Servische regering alle rotklussen mag opknappen, Rasim Ljajić, lijkt zijn politieke doodvonnis te hebben getekend. In het dagblad Blic zegt hij dat hij zal opstappen als Ratko Mladić niet voor het eind van het jaar in een Scheveningse gevangeniscel zit. Het hoofd van de dienst die de samenwerking met het Joegoslaviëtribunaal coördineert blijft er optimistisch bij en zegt zijn optimisme mede te baseren op uitlatingen van de speciale aanklager voor de oorlogsmisdaden , Vladimir Vukčević, die eerder verklaarde te verwachten dat de generaal nog dit jaar zal worden gearresteerd. De betrokken diensten schijnen hard aan het werk te zijn, maar dat hebben we al talloze malen eerder gehoord. Ik ben een beetje bang dat Rasim moet omkijken naar een ander baantje.

inat

Servië en de Serviërs zijn soms onbedaarlijk grappig. Eerder dit jaar ontstond er veel opwinding over de "behandelwijze" in een klooster in Crna Reka, waar junkies er onder meer geregeld met schoppen en spaden van langs kregen. Mocht je het niet meer weten, hier kun je terugkijken. De kerk zag zich genoodzaakt de leiding van het klooster uit handen te nemen van Branislav Peranović, de zaak pruttelde nog wat na en toen was het voorbij. Tot deze week. Een verslaggever van het weekblad Vreme, dat de zaak destijds ook in de openbaarheid bracht, keerde terug naar Crna Reka, op een overigens nogal curieuze wijze. Hij is motorrijder en ontdekte dat er in Crna Reka een nieuwe motorclub was opgericht, die een treffen had georganiseerd. Wat bleek? De mororclub Crna Reka is opgericht door Branislav Peranović (foto onder), de motorpriester, wiens twee kinderen overigens in een hardrockband spelen. Volgens het verhaal in Vreme is hij nog steeds bij de behandeling van junkies betrokken. Als "geestelijk verzorger". Maar wat is er nou zo grappig? Welaan, toen de verslaggever in Crna Reka aankwam, werd hij als volgt welkom geheten: een bord met Crna Reka en daarboven gekruist de spade en de schop waarmee de arme junks in het verleden op hun kont werden geslagen. Hetzelfde symbool draagt Peranović op zijn leren motorjack (rechts onderaan, niet goed te zien). Op de vraag waarom juist dat symbool, antwoordde de priester: "iz inata". En daar zit hem de kneep. Maar hoe leg je dat nou uit? Inat is een typisch Balkanbegrip, er bestaat geen vertaling voor. "Koppigheid" komt misschien het dichtst in de buurt, maar dan een koppigheid tegen beter weten in. Is er onder de Servisch sprekende bezoekers iemand die een betere vertaling weet?

voetbal

Er was geen enkele aanleiding voor, maar ik zat me zomaar ineens af te vragen welke landen in de regio kans maken om volgend jaar mee te doen aan het wereldkampioenschap voetbal in Zuid-Afrika. Welaan, Albanië kan het als verwacht wel vergeten. Het staat vijfde en voorlaatste in groep 1, waarin Denemarken en Zweden de dienst uitmaken. In groep 3 staat Slovenië op de tweede plaats, met nog twee wedstrijden te spelen vijf punten achter Slowakije. De Slovenen maken dus nog een kans. Als ze tweede blijven, moeten ze waarschijnlijk een thuis- en een uitwedstrijd spelen tegen een van de zeven andere beste nummers twee. Bosnië doet het verbazingwekkend goed. Het staat tweede in groep 5. Groepsleider Spanje is buiten bereik, maar met vier punten voorsprong op Turkije en nog twee wedstrijden te gaan, ligt behoud van die tweede plaats binnen handbereik. Kroatië staat ook tweede, maar dan in groep 6. Het heeft twee punten meer dan Oekraïne, maar een wedstrijd meer gespeeld. In groep 7 gaat Servië verrassend aan de leiding. Er zijn nog twee wedstrijden te spelen en de Serviërs hebben vier punten voorsprong op nummer twee, Frankrijk. In dezelfde groep kan Roemenië het wel vergeten. Het staat op een kansloze vijfde plaats, nog onder Litouwen. Bulgarije heeft alleen nog een theoretische kans. Het staat derde in groep 8, vijf punten achter Ierland, met nog twee wedstrijden te spelen. Montenegro heeft in die groep alleen Georgië nog onder zich. Macedonië tenslotte, speelde in dezelfde groep als Nederland, groep 9. Geen enkele kans voor de Macedoniërs. Ze staan voorlaatste, nog net boven IJsland. Zo, weten jullie dat ook weer.

vrede

De Kroaten zijn weggelopen uit de regering van de moslim-kroatische federatie (een van de "entiteiten"), de Serviërs dreigen keer op keer uit de staatsregering te stappen, de internationale baas van het land heeft voor het eerst sinds lange tijd gebruik gemaakt van zijn bevoegdheden en ingegerepen en volgens de beroemde Bosnische filmregisseur Danis Tanović (No man's land) is zijn land op weg naar een nieuwe oorlog. En toch...
"Hoewel het uit de mode is om het te zeggen, ons land is een vreedzaam land." Aan het woord is Milorad Dodik, de premier van de Republika Srpska. Hij schreef een brief aan de New York Times, die je hier kunt lezen. Bosnië heeft democratisch gekozen leiders en het land wil graag bij de EU en iets minder graag bij de Navo. Al dat gezeur over dreigend geweld is dus maar onzin, schrijft hij zo ongeveer.
Dodik wordt vaak afgeschilderd als een eigenwijze dwarsligger, die de Republika Srpska dolgraag wil losweken van Bosnië. Een hitser. Nou komt dat vooral omdat hij Sarajevo en het westen graag en vaak in de wielen rijdt, dus dan weet je het wel. Maar Dodik is ook een man van de harde taal. En nu ineens zo poeslief. Mmmm, wat moeten we daar van denken? Ik zou hem graag zelf eens te spreken krijgen, maar tot nu toe is dat niet gelukt.
Wat denken jullie?

krakers

Een gezellig huiskamertafereeltje. Zo lijkt het tenminste. Het is inderdaad een huiskamer, maar er is geen dak en er zijn geen muren. Het is het "onderkomen" van, voor zover ik weet tenminste, de enige krakers bij mij in de buurt. De stoelen staan altijd buiten, ook als het regent. Een poosje geleden was het een enorme puinhoop, maar nadat de buren hadden geklaagd ziet het er een stuk verzorgder uit en nu vinden de buren het best. Er wonen een stuk of wat roma, die voor de foto toch maar liever een stapje opzij deden. Vandaar dat ze niet te zien zijn. Niemand weet precies hoeveel mensen er wonen, ook de krakers zelf niet. Slapen doen ze in de kelder. Als je goed kijkt, zie je nog net de bovenkant van een ladder achter de rode stoel. Ik had de slaapkamer graag willen laten zien, maar dat mocht niet.

huizenjacht

Vandaag voor het eerst heel concreet naar huizen gekeken. In Surduk, een dorpje tussen Belgrado en Novi Sad, aan de Donau. We hebben een stuk of vijf panden gezien, waarvan het laatste het meeste enthousiasme teweeg bracht. Zo ziet het er uit:

En dit is de directe omgeving:

We gaan natuurlijk niet direct aan het kopen. Eerst nog maar eens wat anders bekijken om keus te hebben. Bovendien is de vraagprijs (nog) te hoog, mede doordat er genoeg grond omheen ligt om een hele kudde koeien te houden of half Servië van maïs te kunnen voorzien. De eigenaar is echter bereid een deel van zijn land aan een ander te verkopen, dus daar liggen mogelijkheden. Ik houd jullie op de hoogte.

Update: Hier kun je zien hoe dat gaat, een huis zoeken in Vojvodina.

kikker

Genoeg zware kost, iets vrolijkers dan maar, hoewel meneer Kikker niet erg blij kijkt. Hij woont op de muur van het huis van Marijke en Rudi, een Nederlands echtpaar dat in Surduk (een dorpje in de omgeving waarvan wij een huis zoeken) is neergestreken en is waarschijnlijk kwaad omdat ik hem stoorde in zijn gekwaak en vliegenvangerij. Altijd gedacht dat kikkers in sloten en poelen woonden. Iemand enig idee wat voor soort Meneer Kikker is (de befaamde Servische muurkikker misschien)?

spanning

Een paar incidenten. Redelijk onschuldig, zou je denken, sterk opgeblazen misschien, maar bij nader inzien kenmerkend voor de gespannen interetnische verhoudingen in dit stukje Europa. We beginnen in Macedonië, waar de regering heeft besloten het nationale wapenschild (zie boven) aan te passen. Het betreft een cosmetische aanpassing; alleen de rode ster wordt weggehaald. Albanezen boos, want, zeggen ze, het wapenschild draagt op geen enkele manier uit dat er ook Albanezen in het land wonen. Ik zou eerlijk gezegd niet weten hoe je dat vorm moet geven, maar ik ben dan ook geen designer.

Het tweede incident, alweer Macedonië. De Macedonische Academie voor Wetenschappen en Kunsten heeft de jongste editie van de Encyclopedie van Macedonië geproduceerd. Daarin beweren de hooggeleerde dames en heren dat de Albanezen in het land, eigenlijk in de hele regio, van elders komen en dus niet kunnen worden aangemerkt als oorspronkelijke bewoners. Dat is tegen heel veel zere benen. Daar komt nog eens bij dat de leider van de Albanese regeringspartij DUI, voortgekomen uit het rebellenlegertje UCK, volgens de Academie een "van oorlogsmisdaden verdachte" man is. Nog meer zere benen. “DUI zal er alles aan doen om de fouten, leugens en verdraaiingen van de werkelijkheid in deze publicatie recht te zetten," zegt de partij in een verklaring. De Albanese leden van de Academie staan in de rij om te verklaren dat ze al waren opgestapt, zodra ze in de gaten kregen dat het deze kant op zou gaan. Daar had niemand iets van gemerkt.

Voor het laatste incident richten we onze blik op Kroatië, op Split om precies te zijn. Daar hebben ze een burgemeester en die heet Željko Kerum. Het nut van de vragen aan deze meneer is me niet geheel en al duidelijk, maar op de Kroatische televisie zei hij dat hij nooit van z'n leven een Serviër als schoonzoon of -dochter zou accepteren. "Er heeft nooit een Serviër deel uitgemaakt van mijn familie en dat zal ook nooit gebeuren," zei hij. Ook vindt hij dat Kroatië geen Servische investeringen moet dulden: "Serviërs hebben ons nooit iets goeds gebracht en dat zullen ze ook nu niet doen. Ik zou niet willen dat Miroslav Mišković (Servische tycoon, eigenaar van Delta Holding) of enig ander Servisch naar Kroatië zou komen, of het nou om grote of om kleine zaken gaat."

Tot zover.

opgesloten

De onrust omtrent de homoöptocht die gisteren in Belgrado zou worden gehouden, pruttelt nog wat door. Zoals jullie je zullen herinneren bliezen de organisatoren die af, nadat de politie de homo's en lesbo's had verboden door het centrum te paraderen, omdat de veiligheid niet kon worden gegarandeerd. Er zijn gisteren in totaal 37 homohaters gearresteerd. Onder hen Miša Vacić van de organisatie 1389 en Milan Obradović en Radojko Ljubičić van Obraz. Bij huizoekingen heeft de politie hele stapels roodgeverfde stenen in beslag genomen.
En raad nu eens waar de dappere patriotten van worden verdacht? Nee, niet van bedreiging. Van belediging misschien? Weer mis. Ze zijn gearresteerd omdat ze hun overwinning op hun verdorven mede-Serviërs publiekelijk wilden vieren, terwijl er een verbod op openbare bijeenkomsten was uitgevaardigd. Het openbaar ministerie ziet kennelijk nog steeds geen grond voor zwaardere verwijten.
Inmiddels heeft de staatssecretaris van justitie, Slobodan Homen, gezegd dat zijn ministerie zal "toewerken" naar een verbod van alle organisaties die oproepen tot geweld. Benieuwd of het daarvan zal komen. Ik geloof er eerlijk gezegd niks van. De minister voor mensrechten en rechten van minderheden, Svetozar Ćiplić, verklaarde dat niet de staat, maar de samenleving een nederlaag heeft geleden door het afblazen van de optocht. Ik zou zeggen: het is een blamage voor beide.
Nu we toch over misère hebben. Nadat vorige week al een Brit was doodgeschoten en een Fransman lens was geslagen (waar inmiddels tien man voor zijn aangehouden), heeft afgelopen weekend een Australiër klappen gekregen van "jongens met capuchons". Het begint er op te lijken dat de patriotten Servië letterlijk voor de Serviërs wil hebben.

concept

Hoe een mislukking toch een succes kan zijn. Gisterenavond hadden de Nieuwe Helden, een clubje jonge Nederlandse kunstenaars, een beeld willen ophangen aan de Brankov-brug over de Sava. Samen met wat internationale collega's hadden ze van autobanden het Servische woord odkuda (waarvandaan) in elkaar geknutseld en dat hadden ze in de schijnwerpers van de brug willen hangen, zodat iedereen het zou kunnen zien. De bedoeling was om de letters od vervolgens in het water te laten vallen, zodat er kuda (waarheen). Conceptionele kunst. Kijk, beste Belgradoërs, niet voortdurend naar het verleden, maar richt de blik op de toekomst. Ik weet overigens niet helemaal zeker of die boodschap zou zijn overgekomen.

Helaas kwamen er gisterenavond te weinig Servische kunstenaars en bovendien waren degenen die wel waren op komen draven, in de woorden van een van de organisatoren, "vooral meisjes met mooie jurkjes en hoge hakjes". En die kun je natuurlijk geen smerige autobanden naar een brug laten dragen.

Het idee was vervolgens om de autobanden dan maar aan touwen van het dak van club Grad te laten zakken, waardoor er odkuda tegen de zijgevel van het gebouw zou komen te staan. Daar staken de eigenaar en de politie echter een stokje voor. Ze vreesden schade aan het pand en kunstenaars die van het dak af zouden kukelen. Vanmiddag zouden ze een nieuwe poging ondernemen, maar daar zie ik nog niks van op de website van de Nieuwe Helden terug.

De mislukking was volgens de jonge kunstenaars toch een succes omdat er veel mensen met het project zijn bezig geweest en omdat het beeld uiteindelijk toch te zien zal zijn. En toen was het tijd voor muziek en bier.

homo

Je ziet bijna niks op bovenstaande foto, dus hierbij een uitleg. Achter een tafel zitten vijf vrouwen en een man. Het zijn de organisatoren van de gay-pride die morgen in Belgrado zou worden gehouden. Zou, want deze vijf vrouwen en een man kondigden vandaag aan dat de parade niet doorgaat.
De bedoeling was om te verzamelen voor de filosofiefaculteit in het centrum van de stad, vervolgens naar Trg Republike te lopen, daar wat sprekers aan te horen en tenslotte via de Knez Mihailovastraat terug te lopen naar het beginpunt. Iedereen die Belgrado een beetje kent, weet dat dat een wandelingetje van een paar minuten is.
Toch is de aanvankelijk verleende toestemming gisterenavond ingetrokken. De organisatie heeft van premier Cvetković en de chef van de Belgradose politie te horen gekregen dat de veiligheid van de deelnemers, ondanks de geplande inzet van duizenden politiemensen, niet kan worden gegarandeerd. De homo's en lesbo's mochten hun ding wel doen voor het Palata Srbija, een nogal desolate plek in Novi Beograd, waar normaal gesproken geen hond komt. De autoriteiten hebben toegegeven aan de dreiging met geweld waarover ik eerder heb geschreven. De autoriteiten buigen diep voor terreur.
Dat is vervelend voor de organisatoren en voor de mensen die dachten na acht jaar (in 2001 werd de eerste gayparade in Belgrado genadeloos in elkaar gemept) eindelijk weer eens in het openbaar voor hun geaardheid uit te kunnen komen. Droevig. Maar het gaat verder. Kennelijk kunnen extremistische clubs als Obraz, 1389, de orthodoxe kerk en voetbalsupporters de rest van Servië hun wil opleggen door te dreigen met geweld. Cynisch genoeg kwam het de bevoegde instanties heel goed uit dat eerder deze week een Franse voetbalsupporter lens is geslagen en een Brit werd doodgeschoten, want die incidenten werden mede als argument gebruikt om de parade in het centrum te verbieden.
Ik vind dat allemaal wel heel erg.

VOERTUIGENSERIE

Wel grappig. In de reacties op het plaatje van de Renault Dauphine werd gezegd (en door mij erkend) dat auto's zoveel langer goed blijven in klimaten waar het niet zo vaak regent. Zoals uit bijgaande foto's blijkt, is dat niet altijd het geval. De tand des tijds heeft overduidelijk zitten knabbelen aan een Honda Accord in de Palmotićevastraat. De arme auto is totaal verrot.

moeder

Mijn moeder is vandaag jarig. Ze wordt vierentachtig. Het gaat niet zo goed met haar. Meer dan in bed liggen kan ze niet. Het is onmogelijk te beoordelen wat er in haar hoofd omgaat. Ze is dement of ze heeft Alzheimer, ik weet het niet precies, misschien maakt het ook niet zoveel uit. Haar hersens zijn in de war en beter wordt ze niet meer. Aleksandra en ik waren afgelopen week bij haar op bezoek. We hadden de indruk dat ze ons herkende (toen ik zei dat we gingen, zei ze: "mag niet"), maar misschien was de wens wel de vader van de gedachte. Het is lastig om in Belgrado te wonen. Ik zou veel vaker bij haar langs willen gaan, al was het alleen maar om, zoals op de foto, haar hand vast te houden en naar haar te kijken. Ik heb nooit zo lang en zo intensief naar mijn moeder gekeken, het was me dan ook bijvoorbeeld nooit opgevallen dat ze van die hemelsblauwe ogen heeft. Mijn moeder is breekbaar en bleek, ze is oud en hulpeloos, maar ze is wel mijn moeder en ik houd erg veel van haar.

voetbal?

Leuk vind ik het niet, maar het moet toch maar gemeld worden: supporters van Partisan Belgrado hebben gisteren kennelijk geoefend voor de matpartij van komende zondag, als in Belgrado een homoöptocht wordt georganiseerd (zie hieronder). Het voornaamste slachtoffer is een 27-jarige Fransman, een fan van Toulouse, dat gisterenavond een Europa League wedstrijd in Belgrado speelde. De man zat met een aantal companen een biertje te drinken in de Obilećev Venac, waar de Fransen werden aangevallen door zo'n dertig Partisan-hooligans. Het resultaat: een gebarsten schedel, zijn borst in puin en zwaar beschadigde interne organen. Hij ligt in kritieke toestand in het Klinisch Centrum. De man is, kort gezegd, volledig in elkaar geschopt. Goed gedaan jongens, weer tien punten voor het imago van het vaderland, waarvan jullie zeggen zoveel te houden. Overigens raakte er nog een andere Fransman en de ober van het café licht gewond. Partisan verloor met 3-2 en dat is goed nieuws. Met zulke fans kun je niet snel genoeg uitgeschakeld worden.