helden en schurken

Je hoort vaak emotionele verhalen als je een verhaal maakt als over de Roemeense revolutie van twintig jaar geleden. Zoals dat van Mihai Dragoi, een arts die, op weg naar het ziekenhuis om de gewonden van de revolutie te helpen, zelf door militairen vanuit de staatsdrukkerij werd beschoten en zwaar gewond in het ziekenhuis belandde waar hij geacht werd zijn werk te gaan doen.

Of dat van Gianina en Adrian Juganaru, die, destijds respectievelijk tien en dertien jaar oud, zagen dat hun vader werd doodgeschoten. De opdrachtgever van die moord is nooit veroordeeld. Sterker nog: hij werd hoogleraar op de universiteit waar Gianina later naartoe zou gaan.

Revolutie is ook een verhaal van helden en schurken. De geschiedenis wil de nuances nog wel eens uitwissen. Laszlo Tökes bijvoorbeeld. Hij geld als held bij uitstek. Hij heeft voor zijn rol zelfs de Nederlandse Geuzenpenning ontvangen. Bij zijn kerk begon de revolutie en dat wil de Hongaarse en protestantse minderheid (Tökes is een protestantse Hongaar) maar al te graag weten. "Lang leve Laszlo Tökes. Vrijheid", staat er (in het Hongaars) op een bord dat gisteren op zijn kerk werd onthuld:

Tökes is in de omgang een aardige man, hoewel ik gisteren anderhalf uur op hem heb staan wachten in een ijskoude kerk, en ik wil helemaal niet beweren dat hij een schurk was. Maar slechts weinigen herinneren zich dat Tökes misschien niet de heldhaftige rol heeft gespeeld die hem (vooral in West-Europa) wordt toegedicht. Ik schreef al dat zijn volgelingen zich in december 1989 zich bij zijn kerk verzamelden om zijn gedwongen overplaatsing naar een afgelegen deel van Roemenië te verhinderen en dat die 'demonstaties' uitgroeiden tot een massaal protest dat zich verspreidde over het hele land en uiteindelijk leidde tot de val van Ceausescu. Van dat prille begin bestaat een beroemde foto, die ik jammer genoeg nergens kan vinden, een beeld van Tökes in een open raam van de kerk. De burgemeester van Timisoara staat naast hem. Op het moment dat die foto werd genomen, riep Tökes de demonstranten op om naar huis te gaan. Het is nooit helemaal duidelijk geworden waarom hij dat deed: om de autoriteiten van dienst te zijn, om zijn eigen hachje te redden of omdat hij bezorgd was om de veiligheid van zijn volgelingen (het laatste, zegt hij zelf). Hoe dan ook, als de mensen gevolg hadden gegeven aan die oproep, was er geen Roemeense revolutie geweest. Althans niet toen.

Geschiedenis dus. Tegenwoordig is Timisoara een prettige stad, waar men zich, net als in de rest van de wereld voorbereidt op kerst en oud en nieuw.