weg

Jullie beginnen waarschijnlijk allemaal terug te komen, tijd voor ons om te vertrekken. Dit is voorlopig het laatste stukje op het Belgradoblog, want we gaan op vakantie. Een week of twee op een goddelijk eiland, een dag of wat in Nederland. Vandaag nog even boodschappen doen, morgen en overmorgen via Zagreb, Triëst, Padova, Bologna en Florence naar Livorno. Woensdag met de boot naar Bastia. Meelezende inbrekers: het heeft weinig zin om in te komen breken, want er wordt op onze woning gepast, door iemand met een gevaarlijke hond nog wel. Het ga jullie goed, sterkte met de hervatting van werk, school of wat je dan ook doet. Ik zie dat het lekker weer is in Nederland, geniet ervan. Ik steek mijn voeten en de rest van mezelf een poosje in de Middellandse Zee. Joepie.
Rond 15 september weer terug.

voetbal

Ik vertel niks nieuws als ik zeg dat voetbalsupporters nogal eens hersenloze idioten zijn. De grobari van Partisan en de delije van Crvena Zvezda vormen daarop geen uitzondering. Rode Ster speelde deze week in Praag voor een plaatsje in de groepsfase van de Euro League (en verloor met 3-0) en natuurlijk moesten de meegereisde fans voor problemen zorgen. Daar zijn ze delije voor. Het begon al op weg, waar ze een benzinestation verbouwden, na het te hebben leeggeroofd. In Praag vonden ze het nodig een restaurant onder handen te nemen (filmpje hierboven.

Maar eigenlijk wil ik het niet over die etterbakken hebben. Ik kwam namelijk een ander filmpje tegen, waarin een collega van de Tsjechische televisie live verslag doet van de rottigheid. Kijk maar hieronder. Die man verdient een lintje, een standbeeld en een eervolle vermelding, want hoe de voetbalsupportersranddebielen ook proberen hem van zijn werk te halen, hij blijft onverstoorbaar doorpraten. Hulde!

bommen en granaten

Een raadselachtige vondst, gisteren in het dorpje Končulj, bij Bujanovac in Zuid-Servië en vlakbij Kosovo. Als zodanig was de inhoud van een oude olietank, begraven in het land van een Albanees die al vele jaren in het buitenland werkt en zelden of nooit terugkomt, concreet genoeg: een enorme lading munitie, mortieren, mijnen, standaards voor mitrailleurs, een kanon en nog zo wat. Maar er kleven wel wat vragen aan, vooral omdat er zulke vreemde uitlatingen over zijn gedaan.
Zo zou de politie al enige tijd geweten hebben dat munitie en wapentuig daar begraven lagen. Zo werd er sterk benadrukt dat de tank is opgegraven door een multi-etnische politieëenheid. Zo werd er verklaard dat de spulletjes waarschijnlijk al in 2000 onder de grond zijn gestopt, maar dat ze nog in goede staat verkeren. Waarom die verklaringen? En waarom zouden Albanezen wapentuig in Servische bodem begraven en niet in Kosovo, waar de risico's veel kleiner zijn? En ik weet het niet hoor, maar tegen het eind van dit filmpje hoor je een man iets zeggen en dat klinkt mij om de een of andere reden als Russisch in de oren. Wat doet een Rus daar?
Ik ben niet optimistisch over de verhoudingen in Zuid-Servië en zoals jullie weten, denk ik dat (op z'n minst een groot deel van de) Albanezen daar zich liever vandaag dan morgen bij Kosovo aansluit. Ik geloof dat er flinke hoeveelheden wapens en munitie in omloop zijn en dat het UCPMB na het conflict in 2000 en 2001 lang niet alles heeft ingeleverd. Ik sluit ook zeker niet uit dat er Albanezen zijn te vinden, die bereid zijn de wapens op te pakken. En toch heb ik het gevoel dat er iets niet klopt aan deze vondst.

En, oh ironie, dan nog een ander bericht uit Zuid-Servië. Naar het schijnt registreren zich steeds meer Albanezen in de gemeenten Preševo, Bujanovac en Medveđa, die alle drie net aan de Servische kant van de 'grens' met Kosovo liggen. Waarom zouden Albanezen zich zo graag in Servië vestigen? Heel eenvoudig. Als alles goed gaat (ik betwijfel dat) hebben houders van een Servisch paspoort vanaf 1 januari geen visum meer nodig om naar de Schengenstaten (het grootste deel van de Europese Unie) te kunnen reizen en voor mensen met een Kosovo-paspoort blijft een visum verplicht. Makkelijk zat.

Update: De man in het filmpje spreekt geen Russisch, maar Servisch in het accent van West-Servië.

walletjes

Ronkende woorden uit de mond van president Boris Tadić. Hij had gisteren voor de gelegenheid een cameraman van het agentschap FoNet opgetrommeld voor een hoogst belangwekkende presidentiële boodschap. De relaties met China staan "op het hoogste niveau in de geschiedenis," zei hij met ernstige blik. Nou is dat niet zo moeilijk, want het huidige Servië bestaat nog niet zo lang als staat en ik kan me niet voorstellen dat de historische Servië's er uitbundige contacten met China op na hebben gehouden. Maar goed.

Tadić gaat op bezoek bij opperchinees Hu Jintao en hij neemt de halve regering en de belangrijkste zakenboeven mee. En dat is voor de derde keer in vier jaar tijd. China is de "vierde peiler" van het buitenlandse beleid, zei de president in zijn televisieboodschap. Tot op heden had hij er nog maar drie: Rusland, de Verenigde Staten en de Europese Unie. Servië wil verstandigerwijs, uit angst voor vijanden, de hele wereld te vriend hebben. Over een paar jaar heeft het buitenlandse beleid een stuk of honderd peilers.

Waarom nu ineens dat hoorngeschal? Het is heel eenvoudig. Servië heeft geld nodig, veel en snel. Een enkele econoom in dit land sombert al dat de regering in oktober of november zal stoppen met de terugbetaling van buitenlandse schulden, omdat er geen para meer in de schatkist zit. En dan is het handig als je verre, maar machtige vrienden hebt (ik vermoed dat India de volgende peiler van het buitenlandse beleid zal zijn) en doen goede buren er even minder toe.

firer

Weer een staaltje van de onverbeterlijke stupiditeit van de rechtspraak hier te lande. Servië's 'firer' (het Servische kent de ü-klank niet, firer = führer) en leider van de Nacionali Stroj, Goran Davidović, heeft een rechtszaak voor de districtsrechtbank in Novi Sad gewonnen, omdat niet alle stukken die tegen hem waren ingebracht in het cyrillisch waren gesteld. Niet dat de wet zegt dat dat moet, maar, zo motiveerde de rechtbank het vonnis in navolging van meneer de nazi, daardoor is meneer Davidović "onevenredig in zijn verdediging belemmerd". Meneer de pseudo-Hitler kan, met andere woorden, het latijnse schrift niet lezen (benieuwd wat de echte Hitler daarvan gevonden zou hebben). Ohgossie, hoe moet dat nu in Italië, waar hij resideert? De rechtszaak was overigens aangespannen door de journalist Dinko Gruhonjić, die door de bebrilde Davidović in een boekwerkje was uitgemaakt voor alles wat mooi en lelijk is (hij wordt er, oh schande, onder meer van verdacht jood te zijn) en dus moet vrezen voor zijn leven.

niet slecht

Zeg nou zelf, als je de mogelijkheid hebt om voor een relatief zacht prijsje een huisje en een stuk land te kopen en je zou vanuit je achtertuin dit uitzicht hebben, dan zou je toch wel gek zijn als je het niet zou doen. Dit is de Donau bij het dorpje Surduk, ik schreef er al eerder over. De tekenen beginnen er zo'n beetje op te wijzen dat we in deze omgeving wel iets willen aanschaffen. Veel rust en toch nog wel iets van leven op een kwartier of drie van Belgrado. Perziken, abrikozen, pruimen en druiven uit eigen boomgaard (en dus zelf perziken-, abrikozen-, pruimen- en druivenrakija maken), tomaten, paprika's, sla, komkommer en weet ik veel uit eigen tuin. Ik heb er nu al zin in, droom ervan de waan van de dag de waan van de dag te laten en rustig over de rivier uit te kijken, mooie boeken te schrijven, in de schaduw van de bomen te ouwehoeren met de buren, een enkele keer naar de stad te gaan. Zou vijftig zijn dan toch wat uitmaken?

katten

De Belgradose straatkatten kunnen maar geen genoeg van elkaar krijgen. Ze zitten op de daken verliefd naar elkaar te kijken en vreselijk krols te jammeren. Veel weet ik niet van verleidingstechnieken en seksleven van katten, maar erg romantisch klinkt het mij niet in de oren.

bier en peuken

Als ik zeg dat Servië een merkwaardig land is, dan vertel ik niks nieuws. Ik vermoed dat de meesten van jullie het daar wel mee eens zijn. Toch moet dat af en toe ook worden aangetoond. Welaan, hier weer eens een bewijs. Ik was gisteren op de openingsavond van het Belgradose Beer Fest (typisch Servisch voor Bier Festival) in het Ušće Park en daar probeerden een paar schattige meisjes iets te doen tegen de enorme rotzooi die er elke dag weer wordt achtergelaten. Ze gaven gadgets weg die ik nog nooit had gezien: sigarettendovers in een klein kartonnen doosje. "Voor een festival zonder peuken," stond erop.

Een aardig initiatief, maar het helpt natuurlijk helemaal niks, zeker niet als er veel te weinig afvalbakken zijn, die aan het begin van de avond al uitpuilen.

Amstel en Heineken hebben het Festival overigens weer eens te baat genomen om flink uit te pakken in een poging de Serviërs over te halen toch vooral maar dat overheerlijke dure Nederlandse bier te gaan drinken.

Hun paviljoens staan dichtbij het podium, zijn groot en de marketingmensen proberen er een knullig Nederlandse sfeertje te scheppen met kartonnen namaakgeveltjes en gekke straatnamen die volgens mij in Nederland nergens voorkomen.

Ik heb tenminste nooit van Buiksloterbreek gehoord en er is geen Serviër die dat kan uitspreken.

stop de persen

Hoe creëer je non-nieuws in de jaarlijkse komkommertijd, deel 1. Je bezoekt een persconferentie na een ontmoeting tussen de Russische premier Poetin en de Duitse bondskanselier Merkel en om wat voor reden dan ook vraag je de opperrussische leider of Rusland ooit de onafhankelijkheid van Kosovo zal erkennen. Dan krijg je het antwoord: "Die variant bestaat, maar die staat in het kader van het internationale recht." (tussen haakjes: hoe zit het ook alweer met het internationale recht betreffende de Russische erkenning van de zelfverklaarde onafhankelijkheid van Zuid-Ossetië en Abchazië?). Als Servië Kosovo's onafhankelijkheid erkent, dan zal Rusland dat ook doen, orakelt meneer Poetin vervolgens. De internationale persbureaus pikken dat antwoord op, verspreiden het bericht en dan hebben we nieuws. Hebben we dan nieuws? Nee, dan hebben we geen nieuws, want dat standpunt verkondigt Rusland al sinds 17 februari 2008, dames en heren van de internationale persbureaus.

voor aap

Nichtje Miša uit Niš op bezoek en dan wordt er standaard een greep in de verkleeddoos gedaan. Dan wordt de oh-zo-serieuze correspondent van de Nederlandse Omroep Stichting behangen met kralenkettingen, krijgt hij een kattenmaskertje op en een gekke ballon in zijn handen geduwd. En zo weet nichtje Miša de gekke oom die zo raar praat heel toegewijd in een paar minuten deskundig voor aap te zetten. Dat wordt weer een jaar doorwrochte reportages maken om mijn gevoel voor eigenwaarde en het respect van kijkers, luisteraars en bezoekers van het Belgradoblog terug te veroveren. Hvala ti puno, Mišo.

roštilj

Het is zondagmiddag een uur of vijf en niet al te warm (28 graden). Wat doe je dan als rechtgeaarde Belgradose familie op de begane grond? Dan steek je de barbecue aan, verzamel je (groot)ouders en kroost en dan ga je je buren die slechts over een piepklein balkonnetje beschikken jaloers zitten maken met de geur van geroosterd vlees en de aanblik van pepers, paprika en tomaten. Glaasje koele witte wijn erbij en deze bovenbuurman is haast zover dat hij van de tweede verdieping naar beneden springt om deel te gaan nemen aan de Balkanoverdaad. Soms is het leven niet eerlijk.

geel huis

Het begint er ernstig op te lijken dat ze écht iets te verbergen hebben in Tirana. De Albanese regering probeert koste wat het kost te voorkomen dat er een onderzoek wordt ingesteld naar de operatie organenoogst tijdens de Kosovo-oorlog.

Jullie herinneren je het verhaal over het zogenoemde gele huis (dat op het plaatje niet geel meer is) waarschijnlijk nog wel. Dat zou een van de plekken zijn waar uit Kosovo ontvoerde niet-Albanezen tijdens de oorlog van hun organen zijn ontdaan. Levers, harten, nieren en wat al niet zouden in de verkoop zijn gegaan ten behoeve van de oorlogsinspanningen van de Albanese broeders over de grens en de eigenaren zouden zijn vermoord. In totaal ging het naar verluidt om enkele honderden mensen. Jullie merken dat ik al die 'zouden's' een flinke slag om de arm houdt. Er is nog niks bewezen, dus ik moet voorzichtig zijn, maar de zaak begint steeds harder te stinken.

De eerste die met het verhaal op de proppen kwam, was de ex-hoofdaanklager bij het Joegoslaviëtribunaal, Carla del Ponte. Ze schreef erover in haar boek De Jacht. De Servische speciale aanklager voor oorlogsmisdaden, Vladimir Vukčević, begon een onderzoek, maar die krijgt in Albanië natuurlijk geen poot aan de grond. Naar nu blijkt, heeft ook Dick Marty, die de kwestie onderzoekt namens de Raad van Europa, nul op het rekest gekregen in Tirana. Er komt dus geen onderzoek in Albanië.

"Ik kan me wel voorstellen hoe de internationale gemeenschap gereageerd zou hebben als zo'n reactie van Servische kant was gekomen," zei Rasim Ljajić, die namens de Servische regering over de samenwerking met het Joegoslaviëtribunaal gaat. Normaal gesproken vind ik zulke reacties nogal gratuit en niet ter zake doende, maar ik vrees dat Ljajić nu wel degelijk een punt heeft.

Benieuwd wat de Raad van Europa gaat doen. Niks misschien?

plens

Je hebt dat wel eens. Zit je lekker een biertje te drinken op het boventerras van de Red Bar in Skadarlija, breekt er ineens een enorme plensbui los,

overstroomt het halve terras,

en kom je doorweekt thuis, omdat je per slot van rekening toch een keer naar huis moet.

bezoeken

Twee opmerkelijke bezoeken, waarvan het eerste al aan de gang is. De geestelijk leider van de Bosnische moslims, reis-ul-ulema Mustafa Cerić, is in Kosovo en natuurlijk klinkt er kritiek. De topmoslim "speelt een gevaarlijk spel", vindt de Bosnische topserviër, Milorad Dodik, van wie je kunt afvragen wat hij ermee te maken heeft. Afijn, volgens de goed-orthodoxe Dodik durven moslimpolitici uit Sarajevo hun vingers niet te branden aan Kosovo en dus sturen ze de reis-ul-ulema maar. Bosnië heeft de een jaar en honderdzeventig dagen geleden eenzijdig uitgeroepen en inmiddels door tweeënzestig landen erkende onafhankelijkheid van Kosovo niet erkend.
Zoals alles, is ook dit een ingewikkelde kwestie. Want wat gaat Cerić nu eigenlijk doen? Welaan, hij ontmoet zijn Kosovaarse collega Naim Trnava en hij draagt vrijdag het gebed op in de moskee van Prizren. Niks mis mee, zou je zeggen. Maar hij ontmoet ook de president van Kosovo, Fatmir Sejdiu en dat begint toch een beetje naar politiek te ruiken. Verder heeft de geestelijke nogal wat onrust gestookt in de Sandžak, een gebied in Servië waar veel moslims wonen. Daar verklaarde hij dat de Servische moslims in gevaar zijn. We zullen zien.

Het tweede bezoek moet nog komen. Dmitry Medvedev, toprus, vereert in oktober Servië met een bezoek (als het tenminste doorgaat; het bezoek van zijn voorganger Poetin in 2007 werd op het laatste moment afgeblazen). Poetin was de laatste Russische president die zijn medeslaven in 2001 met een bezoek verblijdde. Een Russische president op bezoek in Servië wekt altijd argwaan. Daar moeten wel anti-westerse complotten gesmeed worden, daar moeten wel stilzwijgende bondgenootschappen worden gesloten. Ik denk dat het nogal meevalt. De Russen hebben altijd de mond vol over de broederschap tussen beide volkeren, maar als puntje bij paaltje komt, blijven daden meestal uit.

storm

Het is een cynisch toeval. Gisteren was ik in Vukovar, vandaag is het veertien jaar geleden dat de operatie Oluja (Storm) begon in de Krajina. Geweld, dood en verderf, verdrijving. Op dagen zoals deze vraag ik me af of het eigenlijk wel leuk is om in deze regio te wonen en te werken en er op een zekere manier onderdeel van uit te maken. Zoveel lijden, zoveel haat. En het antwoord is: leuk is even niet het juiste woord (hoewel het vaak wel leuk is), met het woord interessant sla je de plank mis, heftig komt dichter in de buurt, emotioneel, beladen. De Balkan schrijnt zo nu en dan, schuurt over de littekens van slecht geheelde wonden. En dan vraag ik me tegelijk af of ik er als parttime deelnemer aan de Servische samenleving niet te dicht op zit en of je als correspondent niet meer van een afstandje naar je regio moet kijken en dat is een moeilijke vraag, waarop ik geen eenduidig antwoord heb. Het heeft voordelen om dicht op de huid van je onderwerp te zitten; je kunt er je beelden (meer dan beelden kan ik niet leveren) mee verrijken en tegelijkertijd ligt het risico op vereenzelviging voortdurend op de loer. Ik snap Serviërs tot op zekere hoogte, omdat ik tussen ze in leef en omdat ik ook privé met ze ben verbonden. Beelden zoals hierboven snijden me door mijn ziel. Maar dan toch, toen ik gisteren op de oorlogsbegraafplaats in Vukovar was, kon ik het al evenmin droog houden. Oktober 1991, november 1991, december 1991. Dood, dood en nog eens dood. Je wordt hier vaak verondersteld partij te kiezen en als je dat niet doet, ziet men je in eerste instantie vaak als slappeling, zo niet als tegenstander. Maar ik verrek het. Een levende Serviër is mij even veel waard als een levende Kroaat, Bosnische moslim of Albanees, om maar eens wat te noemen en een Servisch lijk is even tragisch als een Kroatisch lijk, een Albanees lijk of het lijk van een moslim. Dan maar een slappeling.

in memoriam

1991, bez komentar

Hongarije

Ja, het was leuk. Dank je, dank je. Maar ja, Hongarije hè, dat hoort niet bij ons en dus schrijf ik er maar niet al te veel over. Jullie krijgen allemaal de groeten van het buurvolk van korte mannen met snorren en hun weinig uitgesproken vrouwen. Eén ding wil ik jullie niet onthouden. We waren op de markt in de stad Pécs en daar stond een onvervalste Nederlandse kaaskar van de firma Klaasaskia. Geëmigreerde Nederlanders, die de Magyaren aan de Hollandse kaas willen brengen. Kijk, dat hebben we hier in Servië dan weer niet. Op onze vraag hoe het ging, antwoordde de kaasverkoper (Klaas, vermoed ik): "Tsja, ze roddelen hier veel." Waarom zal hij nou precies dát antwoord hebben gegeven?